ՀԱՄԱԿԱՐԳՉԱՀԻՆ ԿԱԽՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆ

Ժամանակակից տեխնոլոգիաների ճնշման ազդեցության տակ կատարվող դպրոցականի հոգեբանության փոփոխությունները կարող են հանգեցնել լուրջ հետևանքների թե՛ երեխաների,  թե՛ նրանց ծնողների համար։ Այդ խնդրով անհրաժեշտ է զբաղվել անընդհատ, հօգուտ ապագայի,  որը ստեղծում ենք մենք կամ բավական թանկ գնով ձեռք բերում։  Հոգեկանի զարգացման վրա բացասական կախվածություն են առաջացնում հատկապես համակարգչային խաղերը:  

Հուզական այրումը դեռահասության շրջանում

Յուրաքանչյուր ոք,  կյանքում հաճախ բախվելով տարբեր դժվարությունների, հաղթահարելով նոր փորձություններ, ստիպված է լինում նորովի իմաստավորել  կյանքը, ձևավորել նոր արժեհամակարգ։ Այդ ճանապարհին հաճախ անխուսափելի են անկանխատեսելի ,սթրեսային իրավիճակները, որոնք դժվարություն են առաջացնում հարցերին կառուցողական լուծում տալուն,  իսկ որոշումներ կայացնելու արդյունավետությունը դառնում է ռիսկային:
Այդպիսի պահերին անգամ սիրելի զբաղմունքն է անհետաքրքիր  դառնում, իսկ շփումը մտերիմների հետ կարող է փոխակերպվել  վեճերի և չհասկացված իրավիճակների,որոնք, ինչպես մասնագետներն են նշում, կարող են հանգեցնել հուզական այրման:
Հարց է առաջանում՝ ի՞նչ է հուզական այրումը, ինչպիսի՞ դրսևորումներ է ունենում այն դեռահասության շրջանում:

Հուզական այրումը 1970-ականներին բնորոշել է Ֆրեյդենբերգը, այնուհետև բազմաթիվ մասնագետների և հոգեբանության տարբեր ճյուղերի ուշադրության կենտրոնում է եղել: Ըստ Լեյտերի և այլոց հետազոտությունների՝ հուզական այրումը բացասական հոգեվիճակի՝ ֆիզիկական, վարքային, հուզական և իմացական համակարգի ֆունկցիոնալ փոփոխությունն է, առաջանում է մշտական սթրեսների պատճառով,երկարատև հուզական իրավիճակների ազդեցությամբ: Դեռահասության շրջանում կարող է նկատվել, երբ չափազանց մեծ պահանջներ են դրվում դեռահասի առջև : Այն անդրադառնում է ինչպես ուսումնական գործընթացի արդյունավետության վրա՝ առաջադիմության հետ կապված և կարգապահական հարցերում, այնպես էլ միջանձնային շփումներում՝ հանգեցնելով շրջապատողների կողմից չհասկացված լինելու և սեփական կարծիքն անտեսելու զգացողության։ Նվազում է մոտիվացիան, փոխվում են ինքնագնահատականը,վարքը` ուղեկցվելով այլևայլ դժվարություններով։ Իմացական ոլորտի,ինտելեկտուալ և մտավոր  ցուցանիշների փոփոխությեւնները, մասնագիտական կողմնորոշման դժվարություններնները նույնպես դրանով են պայմանավորված։  

Ինչպիսի՞ դրսևորումներով է ուղեկցվում հուզական այրումը դեռասության շրջանում

Ինչպե՞ս ներկայացնել հարազատի կորուստը երեխային

Տարիքային վախերից մեկին՝ մահվան վախին է անդրադարձել մանկական հոգեբան Վարսի Սենեքերիմյանը:

Մահվան վախը բոնորոշ է լինում 5-7 տարիքային խմբի երեխաներին։ Երեխաների գիտակցական ընկալման մեջ իր տեղն է գտնում այն միտքը, որ մահը անդառնալի երևույթ է։ Հասկանալով մահվան անդառնալիությունը՝ երեխաները սկսում են վախենալ, որ հնարավոր է իրենց կամ հարազատների հետ նման բան պատահի։ Մահվան մասին մտքերը կամ հարցերը երեխաների մոտ առաջանում է նաև, երբ հարազատներից որևէ մեկն է մահանում։ Այս բոլոր դեպքերում կարիք կա երեխայի հետ խոսելու և իրեն հուզող բոլոր հարցերին տալ հստակ պատասխան։⠀

Արժե՞ երեխային վճարել հաջողությունների համար

Ծնողները հաճախ են այս և նման հարցեր բարձրացնում։ Հարցը կարող է տարբեր ձևերով հնչել, սակայն էությունը նույնն է։
Պետք է արդյո՞ք, կամ օգտակա՞ր է երեխային մոտիվացնել, մղել ինչ-որ բան անելու կամ հաջողության հասնելու համար նրան գումար կամ փոխհատուցում խոստանալ։
Եկեք մտորենք այդ մասին։
Կան ծնողներ, ովքեր համոզմունք ունեն, որ բիզնեսի դարում հնարավորինս վաղ տարիքից անհրաժեշտ է երեխային նախապատրաստել բիզնես մտածողությանը նրան տալով հնարավորություն զգալու, որ ինքը կարող է փոխշահավետ գործարքների մեջ մտնել նախ ծնողների հետ, ապա նաև դրսի աշխարհում։ Այս նպատակով երեխաներին առաջարկվում է տանը ինչ-որ պարտականություններ կատարելու, կամ իր կյանքում ինչ-որ բարձրունքների, հաջողությունների հասնելու համար ինչ-որ շահ ունենալ, կլինի նյութական կամ այլ տեսակի արժեքների տեսքով։ Պատահում է, որ երեխան տանը հատակն է մաքրում, կամ փոքր եղբորն է խնամում, կամ այլ պարտականություն է կատարում և դրա դիմաց ծնողը գումար է տալիս երեխային։

Ե՞րբ և ինչպե՞ս խոսել երեխայի հետ ցեղասպանության մասին. ներկայացնում է մանկական հոգեբանը

Շուտով Ապրիլի 24-ն է, և փորձից գիտեմ, թե որքան դժվար է գտնել այն խոսքերը, որոնցով պետք է բացատրենք մեր երեխաներին ցեղասպանության սահմռկեցուցիչ երևույթը։ Այս հոդվածով ես փորձել եմ իմ մտորումները արտահայտել այդ կապակցությամբ։

Ապրիլի 24-ին մեր երկրի բոլոր  դպրոցներում  հիշատակվում է Հայոց Ցեղասպանությունը՝ հանրակրթական չափորոշչի թույլատրելի սահմաններում։ Փոքրիկներին անհրաժեշտ է բացատրել, թե ինչ պատճառով նրանք այդ օրը չեն գալու դպրոց, և ինչ օր ենք մենք նշում ողջ ազգով։ 

Որոշ ուսուցիչներ շատ նրբորեն և զգուշությամբ երեխաներին կբացատրեն ապրիլի 24-ի հիշատակման պատճառը, կբացահայտեն անմոռուկի խորհուրդը, կզրուցեն ցեղասպանության հուշարձանի մասին, որոշ դասարաններում նաև կարճ ու հնարավորինս խնայող տեսանյութեր կդիտեն։ Կլինեն նաև ուսուցիչներ, որոնք կշրջանցեն թեման՝  հատկապես փոքրիկների հետ նրանց զգացականորեն և հոգեբանորեն խնայելու նպատակով։

Ինչո՞ւ է սթրեսը մեզ դարձնում պակաս խելացի

Երբ կենսաբանները դնում են բջջիջները երկու տարբեր Պետրի բաժակի մեջ (դա մի տարա է, որի մեջ բակտերիաները տեղադրում են ուսումնասիրություններ անցկացնելու համար) եւ նրանցից մեկի մեջ բջջիջների կողքին տեղադրում են աճին նպաստող սնուցող էլեմենտներ, իսկ մյուսի՝ թունավոր նյութեր, մի քանի ժամ հետո բջիջները ինքնստինքյան մեկի մեջ ուղղվում, մոտենում են դեպի սնուցող էլեմենտները, իսկ մյուսի մեջ հեռանում են թույներից։ Բջիջները բացվում են դրական (սնուցող) ազդակների համար եւ փակվում են բացասական ազդակների (տոքսինների) համար։ Նրանք չեն կարող միաժամանակ բաց եւ փակ լինել։ Բջիջները կարող են կամ աճ ունենալ, կամ ինքնապաշտպանվել վտանգավոր էլէմենտներից, սակայն սա կամ-կամ է, այլ ոչ միաժամանակ։
Նույնը կատարվում է ամբողջ մարդկային օրգանիզմի հետ։

Զարգացնող խաղ 2,6 տարեկանից բարձր երեխաների համար

Այս խաղի օգնությամբ զարգացնում ենք գրեթե բոլոր հոգեկան գործընթացները եւ հատկապես խոսքը (տարիքը՝ 2.6-ից սկսած): Մեզ անհրաժեշտ կլինի խաղալիք սպասք տարբեր չափերի եւ խաղալիք գազօջախ: Շատ հաճախ ծնողները խուսափում են երեխային խաղալու համար ջուր տալ, քանի որ այն հոգսաշատ է, բայց ի հակառակ այդ ամենի՝ այն շատ ցանկալի է երեխաների համար ու շատ զարգացնող: Ջրով խաղերը զարգացնում են տակտիլային զգացողությունը: Տարաներից մեկի մեջ լցնում ենք ջուր եւ առաջարկում ճաշիկ եփել կամ թեյ: Լցնում ենք կաթսայի մեջ եւ դնում գազօջախին, միացնում, եփելու ձայն հանում, գդալով խառնում, ինչու չէ, նաեւ համտեսում:

[...]

Էյդետիկան երեխաների եւ մեծահասակների համար

Ինչպե՞ս չմոռանալ կարեւոր տեղեկատվությունը եւ յուրացնել նյութն ավելի արդյունավետ: Էյդետիկայի օգնությամբ մարդն ունակ է նշանակալիորեն ընդլայնել սեփական հնարավորությունները:
Ամերիկացի հայտնի հոգեբան Դանիել Լապպը, ինչպես նաեւ այլ հոգեբաններ եւ մանկավարժներ, առաջնորդվելով էյդետիկայի մեթոդաբանությամբ, մշակել են ցանկացած տարիքում հիշողությունը, ինչպես նաեւ իմացական մյուս գործընթացները լավացնելու ծրագիր-մեթոդաբանություն:
Էյդետիկան նաեւ բազմաթիվ գիտնականների ուսումնասիրության կենտրոնում է եղել:

[...]

1 տարեկանի համար զարգացնող խաղեր

«Երկուսով» հոգեբանական կենտրոնի լոգոպեդ Մարիամ Պետրոսյանն
առաջարկում է խաղեր, որոնք կնպաստեն զարգացնել մանր մոտորիկան, խոսքը, ուշադրությունը, մտածողությունը, կոորդինացիան, հետեւողականությունը, հույզերի արտահայտումը կյանքի առաջին տարում։

[...]

3 տարեկանի ճգնաժամ

Երեք տարեկանում երեխայի կյանքում բազմաթիվ փոփոխություններ են տեղի ունենում։ Առհասարակ բոլոր տարիքային ճգնաժամերը, որոնք կոչվում են նաեւ «անցումային» փուլեր, կապված են որակական փոփոխությունների հետ։ Այսինքն, այս տարիքում ծնվում են նոր որակներ ու կարողություններ, որոնք չկային մինչ այդ։ Այդ նոր որակները բոլոր ճգնաժամային տարիքներում, այստեղ եւս առնչվում են եւ՛ երեխայի ֆիզիոլոգիական, եւ՛ հուզական ու ինտելեկտուալ ոլորտներին։

[...]